Wiliam Shakespeare - Macbeth

Macbeth

Wiliam Shakespeare

İş Bankası Yayınları

2006, İstanbul

ISBN: 975-458-204-1

108 Sayfa

Çeviri: Sabahattin Eyüpoğlu

“Çık elimden, korkunç leke çık diyorum sana! Bu bir... Bu iki... Tamam: Haydi şimdi. Cehennem ne karanlıkmış! Yazık, koca kralım benim. Yazıklar olsun! Bir asker korkar mı hiç? Ne diye korkuyorsun bilinmesinden? Kimin haddine bizden hesap sormak ? Bir ihtiyardan bu kadar kan akacağı kimin aklına gelirdi?”

En ünlü tiratlardan biridir ve çok sevdiğim Agatha Christie Noel'de Cinayet kitabında " İhtiyardan bu kadar kan akacağı kimin aklına gelirdi? kısmını kullanmıştır. Zaten o kitabı okuduktan sonra gelişti Shakespeare okumamız. Macbeth, okuduklarımın arasında beni en etkileyen oldu  Cadılar ve Hekate çok sevdiğim figürler olduğu için burada da karşıma çıkmaları eseri daha çok sevmeme neden oldu sanırım.  

Oyun Shakespeare'in en kısa eserlerinden olmasına rağmen öyle yoğun, her satırı öyle anlam yüklü ki. Satırları not etmekten uzun sürdü belki de  okumam. Ama doyamadım tekrar tekrar okunacak ve okunmadığı zaman özlem duyulacak bir eser. 

Oyunun ilk temsili 1606 yılında Kral I James ve Danimarka Kralı IV. Christian huzurunda oynanmıştır. Belki de bu yüzden Kral Duncan beceriksiz bir kral iken bu eserde üstün nitelikli bir krala dönüşür. 

Macbeth rastladığı cadılardan kral olacağını öğrendikten sonra onu teslim alan bu arzu ve sonrasında işlediği cinayetler anlatılır eserde. Macbeth kötü bir karaktermiş gibi olsa da yine de farklıdır. III. Richard ve Iago gibi saf bir kötülük yoktur içinde ve onlar gibi zevk almaz yaptıklarından. Macbeth daha çok yükselme hırsının esiri olur. Yaptıklarından pişmanlık duyar ama o yola da girmiştir bir kere. 

"Sebep yok onu öldürmem için, beni mahmuzlayan tek şey kendi yükselme hırsım."

Ya Lady Macbeth, edebiyat tarihinin en güçlü en gözü kara kadını bu kadar mı güzel betimlenir. Tiyatrocu olsam mutlaka oynamak isterdim.  

Eğer okumadıysanız çok şey kaybetmişsiniz demektir tıpkı benim gibi. 

Wiliam Shakespeare - III. Richard

III. Richard

Wiliam Shakespeare

Remzi Kitabevi

2004, İstanbul

ISBN: 975-14-0971-3

206 Sayfa

Çeviri: Bülent Bozkurt

Madem çapkın olup 

Bu güzel günleri hoşça geçirme şansım yok,

Ben de hain olup bugünlerin boş zevklerinden

Nefret etmeye karar verdim.

Böyle diyor Richard Gloucester oyunun hemen başında ve elinden geleni de ardına koymuyor. Yapıyor aklına gelen tüm kötülükleri. Oyunda III. Richard oldukça kötü ruhlu, kambur, topal, çarpık çurpuk biri olarak betimlense de günümüzde tarihçiler hem fikir değil. Belki biraz fiziksel olarak ufak tefek, bir omuzu düşük denebilir ama bu denli fiziksel bir kusuru olmadığı aşikar. Bu Shakespeare'in de yarattığı bir şey değil yararlandığı bir takım kaynaklar Richard'ı bu şekilde anlatmışlar. Günümüz tarihçileri Shakespeare'in bu oyunun dönemin Kraliçe'si Elizabeth'e yaranmak için yazdığını ve bu sebeple Richard'ı çok daha sevimsiz ve kötü olarak gösterdiği görüşünde. Zira Elizabeth, Richard'ı öldürerek tahta geçen VII. Henry'nin torunu. 

Aslında ben bu okumada hata yapmışım sonradan fark ettim. VI. Henry okumalıymışım önce. Bu iki oyun birbirine bağlı. III. Richard elbette bağımsız bir oyun ancak o kadar çok kişi ve olay kurgusu içinde bir ara kayboldum. Bundan sonra ki ilk hedefim VI. Henry ve Fırtına'yı okumak olacak. Sevgili Biblio öyle güzel anlatmış ki Fırtına'yı çok merak ettim. 

Oyun gerçekten etkileyeci, oldukça zalim görünen Richard kimi zaman kanımızı donduruyor. Oyunun 1592 veya 1593 yıllarında yazıldığı düşünülüyor. İlk oynanış tarihi net değil. 

III. Richard'ın konusuna gelirsek; York Hanedanı Gloucester Dükü Richard, ağabeyi hasta kral IV. Edward'ın ölümünden sonra tahta geçme planı yapar. Bu uğurda önündeki tüm engelleri bir bir kaldırır. Önce ağabeyi Clarence Dükü George'un öldürür. 

Katil ile Richard'ın konuşması: 

Aptal olmadığınız belli:

Gözünüzden yaş yerine taş akıyor.

Sizi sevdim çocuklar. Hadi hemen işinize bakın;

Durmayın, yürüyün

Sonra, önceki Kral VI. Henry'nin gelini Lady Anne ile evlenir ki onu ikna ettiği sahne kesinlikle okunmaya değer. 

Sayın Bayan, seni kocandan mahrum eden,

Daha iyisini bulasın diye yaptı o işi.

Kral ölünce Richard kralın iki küçük oğlunu Londra kulesine kapatır ve Buckingham Dükü yardımıyla taç giymeyi başarır. Durumunu sağlama almak için hapsettiği prensleri öldürür ve karısı Lady Anne'i ortadan kaldırdıktan sonra, ölen Kral IV. Edward'ın kızı Elizabeth'e talip olur. Bu sırada rakip hanedandan Richmond kontu İngiltere'ye asker çıkarır. Bosworth savaşından Richard'ın ordusu yenilir ve atı ölen Richard: "At verin bana, bir at verin! Bir ata Krallığım!" diyerek umutsuzca çarpışır ve en sonunda Richmond tarafından öldürülür. Kont VII. Henry adıyla kral olur ve Kral Edward'ın kızı Elizabeth ile evlenir. Böylece Güller Savaşı olarak adlandırılan savaşta sona erer. 

Annesi bile Richard'dan haz etmez:

Dünyayı bana cehennem etmek için geldin dünyaya.

Doğumun acı,ağır bir yük oldu benim için.

Aksi, nadan bir çocuktun küçüklüğünde,

Okul günlerinde, nemrut, vahşi, çılgın, kavgacıydın;

Gençliğinde gözü kara, saldırgan, maceracıydın;

Olgunluk çağında kibirli, kurnaz, sinsi, kana susamış,

Görünüşte daha iyi niyetli, ama daha muzır,

Müşfik maskenin ardında, hain biri oldun. 

Seninle birlikte olduğumuz sürece,

Hoş geçirdiğim tek bir saat söyleyebilir misin?

Bu oyun da Kevin Spacey'den  izlenirmiş gerçekten. Geçen sene İstanbul'da 5 oyun oynamıştı. 

Wiliam Shakespeare - Othello

Othello

Shakespeare

Remzi Kitapevi

2006, İstanbul

ISBN: 978-975-14-0454-1

217 Sayfa

Çeviri: Özdemir Nutku

Ah efendim, sakının kıskançlıktan!

Kıskançlık, etiyle beslendiği avla oynayan 

Yeşil gözlü bir canavardır.

Eğer aldatılan koca, karısını sevmiyorsa,

Boynuzlandığını bilse bile, mutludur bir bakıma;

Oysa karısını seven bir erkek kuşkularla kıvrandı mı

İşkence olur hayatın her anı. 

Ne kadar yoğun bir duygudur kıskançlık, insana neler yaptırır... Othello bunun en iyi cevabıdır sanırım. Sadece karşı cinse duyulan kıskançlık değildir aslında, mevki olarak da kıskançlık vardır. Iago elinden geleni ardına koymaz, maalesef tesadüfler ve şans da yardım eder kendisine ve başlarda plansız giriştiği bu iş birden evrilir ve dönüşür bir felakete. 

Othello'nun olay dizisi ilk kez 1565 yılında basılan Cinthio ya da Cintio olarak bilinen Giovanni Battista Giraldi'nin (Boccaccia'nun Decameron'nuna benzeyen tarzdaki) Hacotomithi adlı eserinin yedinci öyküsünden alınmıştır. Her ne kadar öykünün İngilizce çevirisi olmasa da öykünün genel hatlarının İngiltere'de bilindiği sanılmaktadır. Shakespeare, karışık olan bu öyküyü daha düzenli bir hale sokarak, anlamlı karakterler ve birbirinden güzel dizeler ile büyük bir tragedya haline getirmiştir. 

Ünlü Mağripli komutan Othello, bir Venedik soylusunu kızı Desdemona'ya aşık olur. Desdemona da Mağripliyi sever. Babası kızsa da evlenirler. O sırada Othello'nun emir subayı gözden düşer yaşadığı bir talihsizlikle. Bunun üzerine çavuş Iago devreye girer bir yandan Othello'yu Cassio ve Desdemona aşkına inandırmaya çalışırken, diğer yandan da Cassio'ya akıl verir Desdemona'nın yardımını istemesini. İşler böyle git gide karışır. Othello başlarda inanmasa da yavaş yavaş kıskançlık canavarına teslim olur ve intikam ateşiyle kavrulur. 

Hamlet'ten daha çok sevdim sanırım. Belki de o Hamlet'in kararsız tavırları beni biraz sıkmıştı. Burada Iago'nun gözü dönmüş bir biçimde amacına ulaşmak için yaptığı türlü numaralar bana gerçek hayattın bir yansıması olarak geldi ve daha çok benimsedim. Günümüzde böyle insanların çoğunlukta olması Othello'yu çağdaş bir öykü haline getiriyor. Allah tüm insanları Iago gibilerinin şerrinden korusun. Namuslu kadını namussuz yaptı en nihayetinde. 

Wiliam Shakespeare - Hamlet

Hamlet

Wiliam Shakespeare

Remzi Kitabevi

2012, İstanbul

ISBN: 978-975-14-0713-9

224 Sayfa

Çeviri: Bülent Bozkurt

Olmak ya da olmamak işte bütün mesele bu. 

Gözü dönmüş talihin sapanına, oklarına, 

İçin için katlanmak mı daha soylu, 

Yoksa, bir dertler denizine karşı silaha sarılıp

Son vermek mi onlara? Ölmek, Uyumak...

Dünyanın en ünlü tiradını bilmeyen var mıdır? Hamlet hakkında yazmak gerçekten güç. Gerek Shakespeare hakkında gerek Hamlet hakkında o kadar yazılmış şey var ki belki de en iyisi ben de uyandırdığı etkileri dile getirmeye çalışmak. Trajedi olmasaydı insan halleri nasıl anlatılırdı. İlk örneklerini Antik Yunan'da gördüğümüz o destansı tragedyaların yeri ben de bir başkadır. Antigone'den Elektra'ya kadar günümüze kalmış tüm tragedyalarda insanlığın en olmayacak en acı hisleri yüzümüze bir dalga gibi çarpar. Şimdilerde de bol dram içeren diziler gibi her daim insanların çektikleri acılar büyük ilgi toplamıştır. Kim bilir belki halimize şükredip beterin beteri var demek ve kendimizi iyi hissetmek için. Prens Hamlet'in de böylesi büyük bir acısı var. Daha babasını toprağa vereli kısa bir süre geçmiş olmasına rağmen cenaze ile düğün birbirine karışır: 

Tasaaruf, Horatio, tasarruf. Cenaze için pişen etler, 

Biraz soğukça da olsa , düğün sofrasını donattı. 

O günü görmektense Horatio,

Öbür dünyada can düşmanımla karşılaşmayı yeğlerdim.

Eugène Delacroix - 1839

Annesi Kraliçe amcası ile evlenir ve amcası Kral olur. Nöbet tutan askerler Hamlet'in ölen babasının hayaletini görmüşlerdir ve Hamlet'i buna ikna ederler. Bir gece yarısı Hayalet Hamlet'e görünür ve eceliyle ölmediğini kardeşi tarafından öldürüldüğünü anlatır. Bunun intikamını almasını söyler. Hamlet sahte bir cinnet geçirerek üzerindeki şüpheleri atmaya çalışır. Polonius Kral'ın en güvenilir danışmanıdır, kızı Ophelia'ya Hamlet kur yapmaktadır ancak Ophelia'nın hem babası hem de ağabeyi Hamlet'in duygularında ciddi olmadığını düşünürler ve Ophelia'yı uyarırlar.  Bir süre sonra Ophelia, Hamlet'in tuhaf davranışlarında şüphelenir ve babasıyla bunun bir aşk cinneti olduğuna inanırlar. Hamlet bir grup oyuncu ile anlaşarak bir oyun sahneye koyar. Babasının öldürülmesini sahnede canlandırarak amcasının tepkisini ölçecektir. Tam cinayet sahnesinde amcası orayı terk eder ve böylece Hamlet amcasının suçlu olduğuna karar verir. Yaşamı için endişe duyan Kral mektubu getirenin öldürülmesini içeren bir mektup ile Hamlet'i İngiltere'ye gönderir. 

Ophelia, John Everett Millais 

Bu olaylar esnasında Kraliçe Hamlet ile konuşmak için odasına çağırır. Hamlet, onları dinleyen Polonius'u Kral zannederek öldürür. Babasının ölümü ile aklını kaybeden Ophelia çiçek toplarken suya düşer ve boğulur. Kral, Ophelia'nın abisine tüm bu olanların sorumlusunun  Hamlet olduğunu söyler ve bir düello tertip eder. Zehir sürülmüş kılıç ile hem Laertes hem Hamlet yaralanır. Bu sırada zehirli şarabı içen Kraliçe ölür ve tüm bunlar üzerine Hamlet zehirli kılıç ile Kralı öldürür. 


Hamlet, Shakespeare'in en uzun oyunudur. Yaklaşık 4 saat gibi bir sürede sahnelenir. Ayrıca oyun içinde oyun da yer alır. Hamlet'in teşviki ile sahnelenen oyunun adı Fare Kapanı'dır (Agatha Christie'nin Fare Kapanı adlı tiyatro oyununa ilham olur). 


Oyunda Hamlet oldukça kararsızdır. Hayalete inanır ama tam ikna olmaz. Eline fırsat geçmesine rağmen amcasını öldüremez. Oldukça karışık bir ruh hali sergiler. Ayrıca oyunda hayalet kullanılması da Gotik bir unsur olarak görülebilir. 


Zaten yıllarca üzerine yazılmış, düşünülmüş bir baş yapıtı daha fazla kurcalamaya gerek yok. O kadar hoş insan ve hayat üzerine söylenmiş sözler var ki. Epey bir altı çizili satırım oldu.Özellikle Polonius'un oğluna verdiği öğütler tekrar tekrar okunmaya değer.  Okuyun okuduktan sonra da Oskar'lı bir performans izleyin. 

Shakespeare Okumaları [16 - 31 Mayıs 2012]

Canım Arkadaşım Biblio ile yepyeni bir okuma yapıyoruz: Shakespeare. Açıkçası bunu yazarken çok utanıyorum ama şöyle adam akıllı bir Shakespeare okumuşluğum yok. Ucundan kıyısından. A.C. yine vesile oldu bu kararda bazı kitaplarında yaptığı alıntılar ile aklımıza getirdi. 
Okuyacaklarım: 

• Hamlet
• Othello
• III. Richard
• Macbeth

Kapımız her zaman ki gibi herkese açık...