Beyaz Geceler (Belıye Noçi)
F.M. Dostoyevski
İskele Yayınları
2005 İstanbul
ISBN: 975-9099-33-0
128 Sayfa
Çeviri: Elanur Bahar
Geçen ay Sevgili Biblio'nun Beyaz Geceler yazısını okuyunca uzun zamandır okuma listemin üst sıralarında olan, fakat bir türlü sıra gelmeyen bu kısacık eseri en kısa zamanda okuma sözü verdim. Elime gelen ilk kitabı aldım -ki bir hayli farklı yayınevinin bastığı bir kitap-. İlk 74 sayfa Beyaz Geceler öyküsüne ayrılmış. Geriye kalan sayfalar ise Dostoyevski'nin bilinen fakat benim bilmediğim bir diğer öyküsüne ayrılmış: Yufka Yürekli .
Beyaz Geceler ve Yufka Yürekli öyküleri Dostoyevski'nin ilk öykülerinden (1848). Yufka Yürekli öyküsü beklenen ilgiyi göremeyince Dostoyevski politika ile ilgilenmeye başladı ve 1849 yılında komplo iddiası ile tutuklandı. Böylece hayatının en zor yılları başladı. Tam kurşuna dizilmek üzere iken af çıktı. Cezası 4 yıl kürek, 6 yıl hapis cezasına dönüştü. Bu iki öyküsü Dostoyevski'ye biraz uğursuz gelmiş olsa da hapishanede geçirdiği yıllar onun edebi kişiliğinin gelişimine katkı sağlamıştır.
Beyaz Geceler: 28 yaşındaki genç bir adamın dilinden anlatılan öykünün adı St. Peterburg'un uzun yaz günlerinden geliyor. Geceleri neredeyse hiç kararmayan bu gecelerde geçen 4 günlük bir öykü. Anlatıcı o kadar yalnızdır ki, üst üste bir kaç gün gördüğü hiç tanımadığı yaşlı bir adamı arkadaşı olarak görür. Evlerle konuşacak, dertleşecek kadar da hayalperestir. Bir gece tesadüfen bir genç kızla ile tanışır. Genç kızda çok yalnız olduğundan şikayet eder ve birbirlerine yaşam öykülerini anlatmaya başlarlar.
Beyaz Geceler okuduğum en nahif öykülerden biriydi. Gereksiz detaylar, karakterler, olaylar barındırmayan saf, doğal bir öyküydü. Ruhumun temizlendiğini hissettim. Hüzünlü ama bir o kadar da insanı arındıran bir öykü. Uzun süredir okumak istediğimi belirtmiştim. Ama bu kadar ertelediğim için çok üzüldüm. Sevgili Biblio'ya bu muhteşem öyküyü okumama vesile olduğu için çok teşekkür ederim. Yazmasaydı belki bir süre daha erteleyecek ve ertelediğim için pişmanlığım katlanacaktı. Öyküde altı çizilen pek çok cümle var. En hoş olanları Sevgili Biblio'nun da alıntıladığı gibi :
"Ancak gençken yaşanabilecek olağanüstü gecelerden biriydi, sevgili okuyucu. Gökyüzünün aydınlığına, yıldızların parıltısına bakıp da "Böylesine güzel bir gökyüzü altında, gerçekten kötü insanlar, öfkeli ve hırçın insanlar nasıl bulunabilir!" diye düşünürsünüz. Bu düşünce yine gençlik düşüncesidir. Dilerim sizin yüreğiniz de olabildiğince uzun bir zaman genç kalsın."
Bir diğeri ise: "Toplayacağınız çalı çırpıyla yakacağınız ateş soğumuş kalbinizi ısıtmaya, ruhunuzu yeni bir alevle canlandırmaya, kanınızı damarlarınızda eskisi gibi hızla dolaştırmaya, gözlerinizi yaşla doldurmaya asla yetmeyecektir."
Yufka Yürekli: Arkadi İvanoniç Nefedov ile Vasya Şumkof aynı evde yaşayan ve aynı iş yerinde çalışan çok samimi iki arkadaştır. Bir gece geç vakitte eve gelen Vasya, arkadaşı Arkadi'ye nişanlandığını açıklar. Vasya mutluluktan uçmaktadır ve evlendikten sonra hep birlikte yaşayacaklarına dair planlarını anlatır. Arkadaşını bu kadar mutlu gören Arkadi de çok mutlu olur. Ancak Vasya'nın yetiştirmesi gereken bir işi vardır ve işler hiç de istediği gibi gitmez.
Beyaz Geceler'i çok sevdim ve kesinlikle okunmalı. Yufka Yürekli'yi de beğendim ama Beyaz Geceler kadar değil. En kısa zamanda okumanız dileği ile...
Not: 90'lı yıllarda Ankara Tiyatrosu Beyaz Geceler'den uyarladığı bir oyun sahnelemiş. Biblio'nun yazdığı gibi pek çok film uyarlaması olsa da tiyatro oyununu seyretmenin çok daha zevkli olacağını düşünüyorum.
